Complottheorieën in therapie

Emeritus prof. dr. Mark van der Gaag
Voorheen Parnassia Groep en Vrije Universiteit

 

nummer

82

Opgenomen in sessies

Donderdag, 16.30 uur, Brabantzaal

Tags doelgroep

Volwassenen
Gezinnen en relaties

Tags thematiek en problematiek

Psychoses

Tags streams

Cognitieve (gedrags)therapie
Overig

Inhoud

De aanhangers van complottheorieën zijn gedurende de COVID-19 pandemie toegenomen, terwijl het vertrouwen in regering, wetenschap, rechtspraak, media en farmacie in de bevolking is afgenomen. Tegelijkertijd is bedreiging met geweld een dagelijks verschijnsel geworden. Ook de overheid heeft door de burger te wantrouwen onrecht gedaan aan Groningse aardbevingsslachtoffers en toelage ‘fraudeurs’. Ook wordt professioneel handelen van onderwijzers, medici, therapeuten gewantrouwd en iedereen moet eindeloos verantwoorden op formulieren. Er is sprake van een sterk paranoïde verantwoordingscultuur.

 

Complotdenkers zijn van alle tijden, maar in het huidige maatschappelijke klimaat gebaseerd op wantrouwen en juridisering van alle handelen, is het aantal complotdenkers enorm toegenomen. Tijdens de COVID-19 pandemie piekte het aantal anti-vaxxers met complotideeën over microchips in de vaccins en vlogen er regelmatig 5G zendpalen in de fik. Sommige complotideeën zijn zo bizar en zo wantrouwend dat gedacht wordt aan wanen en psychosen. Hoe zit het nou toch?

 

De soms bizarre complotgedachte lijkt zich tussen waan en obsessieve gedachte te bevinden. Het is een overwaardig idee waar voortdurend aan gedacht wordt. Hierin verschillen overwaardig idee en obsessieve gedachte van waangedachten. De waanlijder denkt slechts sporadisch aan de waan. De waangedachte en het overwaardig idee worden beide als waar aangenomen, terwijl de lijder aan obsessieve gedachten juist de inhoud van de gedachte bestrijdt. Het overwaardig idee verschilt van waan en obsessieve gedachte doordat het geen tegenspraak van anderen duldt, terwijl mensen met wanen en obsessieve gedachten tamelijk onverschillig blijven bij mensen met andere opvattingen. Het overwaardig idee kan de hele persoon en zijn handelen gaan overheersen en de lijder eraan heeft Messiaanse trekken. De ander moet overtuigd worden. Dit kan zo extreem worden dat geweld geoorloofd wordt tegen mensen die zich afzetten tegen het overwaardig idee.

 

Deze clinical masterclass behandelt de wetenschappelijke literatuur over overeenkomsten en verschillen tussen vreemde opvattingen, wanen, idee-fixes en overkoepelende interpretatie systemen. En hoe ga je daarmee om als therapeut, familielid, buur? Aan de hand van vignetten kunnen de deelnemers oefenen in het onderscheid tussen waan en overwaardig idee, zodat deze diagnostische vaardigheid klinisch toepasbaar wordt. Aan de hand van een rollenspel met een van de deelnemers wordt het interviewen van iemand met een complottheorie gedemonstreerd. Suggesties om een relatie met complotdenkende familielid of buur te behouden, worden aan de hand gedaan.

Auteurs

Mark van der Gaag

Voorheen Parnassia Groep en Vrije Universiteit
gepensioneerd hoofd psychose onderzoek en hoogleraar klinische psychologie